De gemeente Dantumadiel heeft ruim 3.390 hectare openbare ruimte in beheer. Er vinden veel activiteiten plaats, zoals wonen, werken en recreëren. Voor deze activiteiten zijn veel gemeentelijke kapitaalgoederen nodig, als wegen, riolering, kunstwerken, groen, verlichting en gebouwen. In deze paragraaf wordt er een weergave gegeven van de stand van zaken van het kapitaalgoederenbeheer in de gemeente Dantumadiel. Onderhoud van kapitaalgoederen beslaat een substantieel deel van de begroting en een integraal overzicht is belangrijk voor een goed inzicht in de financiële positie.
De gemeente Dantumadiel heeft de volgende arealen in onderhoud:
| Areaal | Onderverdeeld | Aantal | In |
| Gebouwen | 20 | stuks | |
| Wegen | Verhardingen | 1.620.786 | m2 |
| Groen | Bomen | 7.867 | stuks |
| Natuurlijke beplanting | 311.597 | m2 | |
| Hagen | 8.877 | m2 | |
| Gras | 1.493.664 | m2 | |
| Cultuurbeplanting | 40.775 | m2 | |
| Speeltoestellen | 293 | stuks | |
| Lichtmasten | lichtpunten |
3.499 |
stuks |
Beleidsplannen
In 2021 zijn alle beleidsplannen (opnieuw) vastgesteld. Hieronder een overzicht van deze plannen:
| Onderdeel | Plan | Datum vaststelling plan Gemeenteraad | Plan nog actueel | Toelichting |
| Wegen | Beleid / beheerplan wegen | 2021 | Ja | plan gaat over 2022 t/m 2026 |
| Kunstwerken | Beleid / beheerplan kunstwerken | 2021 | Ja | plan gaat over 2022 t/m 2026 |
| Openbare verlichting | Onderhoudsplan O.V. | 2021 | Ja | plan gaat over 2022 t/m 2026 |
| Gebouwen | M.O.P. Gebouwen | 2021 | Ja | plan gaat over 2022 t/m 2026 |
| Waterwegen | Beleidsplan Waterwegen Dantumadiel | 2021 | Ja | plan gaat over 2022 t/m 2026 |
| Riolering | Gemeentelijke Rioleringsplan | 2021 | Ja | |
| Groen | Beleid / beheerplan Groen | 2021 | Ja | plan gaat over 2022 t/m 2026 |
Beleidskader Gebouwen
In het beleid / beheerplan Gebouwen (vaststelling jan 2021) heeft de raad onderhoudsniveau Conditiescore 3 vastgesteld. Tevens zijn de investeringen voor de komende jaren in de begroting van 2022 en verder opgenomen die onlosmakelijk verbonden zijn met het in stand houden van het kapitaalgoed.
Duurzaamheidsmaatregelen, met een terugverdientijd korter dan 5 jaar, zijn meegenomen in dit plan. Nieuwbouw, grootschalige verbouwingen en functionele verbeteringen vallen buiten dit beleidsplan. Kosten als gevolg van (nieuwe) wetten en regels op het gebied van verduurzaming vallen eveneens buiten dit beleidsplan. Op dit moment loopt er een (vervolg) onderzoek naar het verbouwen van het gemeentehuis.
Beleidskader Wegen
In het beleid / beheerplan Wegen (vaststelling jan 2021) heeft de raad onderhoudsniveau Basis vastgesteld. Tevens zijn de investeringen voor de komende jaren in de begroting van 2022 e.v. opgenomen die onlosmakelijk verbonden zijn met het in stand houden van het kapitaalgoed.
Beleidskader Straatverlichting
In het beleid / beheerplan straatverlichting (vaststelling jan 2021) is een instandhoudingsniveau in beeld gebracht. Tevens zijn de investeringen voor de komende jaren in beeld gebracht die onlosmakelijk verbonden zijn met de instandhouding van het kapitaalgoed. Daarnaast; niet verlichten, tenzij,. Sober en doelmatig verlichten, tenzij.. Er wordt onderscheid gemaakt in functioneel en esthetisch reinigen van armaturen respectievelijk masten. De raad heeft besloten om de lichtmasten periodiek (1 x per 5 jaar) schoon te maken. (mast en armatuur)
Beleidskader Groen
In het beleid / beheerplan Groen (vaststelling nov 2021) heeft de raad onderhoudsniveau Basis vastgesteld. Tevens zijn de investeringen voor de komende jaren in de begroting van 2022 en verder opgenomen die onlosmakelijk verbonden zijn met het in stand houden van het kapitaalgoed.
Beleidskader Kunstwerken
In het beleid / beheerplan Kunstwerken (vaststelling nov 2021) is een instandhoudingsniveau in beeld gebracht. Een lager onderhoudsniveau is niet mogelijk zonder dat er kapitaalvernietiging plaatsvindt. Tevens zijn de investeringen voor de komende jaren in de begroting van 2022 en verder opgenomen die onlosmakelijk verbonden zijn met het in stand houden van het kapitaalgoed.
Beleidskader rioleringen
Het beleid en de ontwikkelingen op het gebied van riolering c.a. ligt vast in Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP). Dit plan is in december 2021 vastgesteld. Dit is een zgn. verbreed rioleringsplan waarin ook alle taken op basis van de waterwet zijn geïntegreerd.
Belangrijk item binnen de gehele waterketen vormt momenteel efficiëntieverbetering. Dit mede ingegeven door landelijk beleid. Om efficiëntieverbetering te behalen wordt breed ingezet op intensivering van samenwerking. Binnen Dantumadiel komt dit op verschillende manieren tot uiting. Met de gemeente Noardeast-Fryslân wordt op een gestructureerde manier op verschillende manieren samengewerkt. Verder wordt er Friesland breed samen gewerkt binnen het `Fries bestuursakkoord waterketen`. In dit verband wordt ook nadrukkelijk samenwerking met het Wetterskip Fryslân verbeterd. Het GRP geeft aan op welke wijze het areaal aan rioleringen wordt beheerd. Kostendekking van dit beheer vindt plaats op basis van de rioolheffing. De bij het GRP behorende kostendekking berekening vormt dan ook de basis voor deze rioolheffing.
Beleidskader waterwegen
Met het beleid / beheerplan Waterwegen (november 2021) is er door de raad een instandhoudingsniveau vastgesteld. Een lager onderhoudsniveau is niet mogelijk zonder dat er problemen ontstaan.
Het benodigd budget voor het baggeren is bepaald op basis van een cyclische benadering. Peilingen moeten uitwijzen waar en wanneer er gebaggerd moet worden. In 2022 is er een uitvoeringsplan opgesteld.
Onderhoud verhardingen
Eén maal per 2 jaar wordt er een visuele weginspectie uitgevoerd ten behoeve van het vaststellen van het groot onderhoud. Deze inspecties zijn in de eerste helft van 2022 uitgevoerd. De inspectiegegevens zijn ingebracht in het wegbeheersysteem. De onderhoudsstrategieën voor de wegverhardingen zijn gestoeld op de landelijk toegepaste methodiek (gedragsmodellen) van het CROW (kenniscentrum voor verkeer, vervoer en infrastructuur).
Binnen de uitvoering van het onderhoud is een tweedeling aangebracht tussen groot en klein onderhoud. Klein onderhoud wordt uitgevoerd door de afdeling Gemeentewerken en groot onderhoud wordt uitbesteed aan aannemers. Het klein onderhoud aan verharding betreft het herstel van elementenverhardingen. Dit klein onderhoud wordt uitgevoerd naar aanleiding van eigen constatering, na meldingen van burgers / bedrijven of na opmerkingen die worden gemaakt tijdens het schouwen van de openbare ruimten. Daarnaast vinden er ook reconstructies plaats aan wegen, die aan het einde van hun technische levensduur zijn of waarvan de inrichting niet meer aan sluit op het gebruik.
De raad heeft in januari 2021, met het vaststellen van het beleid / beheerplan Wegen, gekozen voor een kwaliteitsniveau Basis. Het niveau Basis vertegenwoordigt een cijfer van 5,5 – 7,4. In de afbeelding hieronder wordt de kwaliteit afgebeeld van de inspecties in 2018, 2020, 2022 en 2024.
Uit de afbeelding hierboven is op te maken dat de gemiddelde kwaliteit, gemeten in het voorjaar van 2024 net iets onder Basis is (5,1). Dit is een lichte daling ten opzichte van de inspecties in 2022. Dit is te verklaren vanwege het feit dat er in 2023 en 2024 relatief veel vervangingsopgaves in voorbereiding waren en vanaf 2024 in uitvoering zijn gekomen. Voorbeelden hiervan zijn:
- De fietspaden Rinewal en Koekspaad;
- De Foarstrjitte in De Westereen;
- De opwaardering fietsroute Damwald - Feanwalden;
- De afwaardering van de hoofdrijbaan Damwald - De Falom;
- De Aylvawei en Eysingawei in Rinsumageast;
- Fugelbuurt in De Westereen;
- Foarwei Damwald;
Een aantal van bovenstaande projecten zijn inmiddels al uitgevoerd. De resterende projecten worden binnenkort uitgevoerd. Nadat deze projecten zijn uitgevoerd zal naar verwachting de kwaliteit toenemen.
Daarnaast is begin 2024 het netverzwaringsproject Nulelie van start gegaan. Om deze kabel aan te leggen is het nodig om verhardingen open te breken. Ondanks goed overleg met Liander over het opleveren van de sleuven, laat de kwaliteit te wensen over. De gemeente heeft inmiddels goede afspraken met Liander gemaakt over het herstel ervan.
Bij het bepalen van het totaalcijfer wordt er rekening gehouden met de hoeveelheid (m2) van de betreffende verhardingstype. Oftewel elementen weegt zwaarder dan beton.
De inspecties zijn een momentopname. De gemeente voert continu onderhoud uit. Met de uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden in de afgelopen periode kan het gemiddelde onderhoudsniveau iets verschuiven. In 2026 worden de wegen opnieuw geïnspecteerd.
Onderhoud sportvelden
Het dagelijks en groot onderhoud van sportvelden wordt uitgevoerd door de afdeling Gemeentewerken. Deze taken worden beleidsmatig ondersteund door de afdeling Openbare Werken. Het onderhoud aan de sportvelden bestaat uit de volgende werkzaamheden: maaien sportvelden dmv robotmaaiers, vegen (= grasvelden ontdoen van gras en blad) (gemiddeld 5 keer per jaar), rollen (4 keer per jaar), beluchten (= perforeren grasmat tot een diepte van 25 á 30 mm), beregenen (afhankelijk van de weersomstandigheden), slepen oefenhoeken, bemesten (2 keer per jaar), bosplantsoen dunnen / snoeien / versnipperen, doorspuiten drainage, jaarlijks groot onderhoud hoofdvelden, herstellen doelgebieden, herstellen belijning, bezanden, beluchten, doorzaaien, onkruidbestrijding, jaarlijks groot onderhoud trainingsvelden, frezen / profileren, inzaaien, onderhoud overige voorzieningen, hekken, veldafrastering, hekwerken, goals, ballenvangers, bestrating / betegeling, opknippen beplanting, mollenbestrijding, chemische onkruidbestrijding velden, watergangen. Bijkomende kosten voor onderhoudswerkzaamheden sportvelden betreffen aanschaf van zand voor bezanden (bij groot onderhoud), aanschaf van kunstmeststoffen, keuring van grondmonsters, advisering over maatregelen groot onderhoud, onderhoud van borden, composteren van groenafval, kosten grondwaterbelasting provincie.
Onderhoud algemeen Groen
Het dagelijks onderhoud van het openbaar groen wordt volgens onderhoudsschema’s op vastgestelde onderhoudsniveau ’s onderhouden. Het onderhoudsniveau wordt geborgd middels een doorlopende kwaliteitsschouw van de openbare ruimte waardoor, waar nodig, tijdig kan worden bijgestuurd. Het groot onderhoud en de vervangingen worden uitgevoerd naar aanleiding van jaarlijkse inspecties.
Onderhoud speelvoorzieningen
Het onderhoud wordt uitgevoerd door de speelplaatscommissies. Voor dit onderhoudswerk krijgen de speelplaatscommissies subsidie van de gemeente. Periodiek inspecteert de gemeente de speeltoestellen en legt de rapportages vast in een beheersysteem.
Onderhoud rioleringen
Alle werkzaamheden t.b.v. rioleringen worden uitgevoerd door de afdeling Gemeentewerken inclusief de hydraulische en de milieutechnische berekeningen. De afdeling Openbare Werken verzorgt de beleidsmatige aspecten en bewaakt het hydraulisch en hygiënisch functioneren van de riolering.
Het dagelijks onderhoud bestaat uit een groot aantal werkzaamheden waaronder; ledigen van straat en trottoirkolken, reinigen en inspecteren van leidingen, vegen van goten, inspectie en onderhoud van pompen en gemalen, reparatie van kleinere lekkages, etc. Vrijkomend slib uit onderhoud werkzaamheden wordt afgevoerd naar de Omrin.
Groot onderhoud aan en vervangingen aan het rioleringssysteem wordt uitgevoerd op basis van inspecties. Inspectie gegevens worden bijgehouden in een geautomatiseerd systeem op basis waarvan jaarlijks het vervangingsprogramma wordt opgesteld. Naast vervangingen worden ook optimalisaties doorgevoerd. Hierbij valt te denken aan het ombouwen van verbeterd gescheiden stelsels, hydraulische of milieukundige aanpassingen van het stelsel en het afkoppelen van regenwater.
Onderhoud waterwegen
Onderhoud van waterwegen is te verdelen in watervoerendheid en bevaarbaarheid. Ten aanzien van watervoerendheid moeten alle gemeentelijke watergangen voldoen aan de keur van het waterschap. Hiertoe worden de sloten uitgemaaid. Incidenteel moet er worden gebaggerd.
Bevaarbare waterwegen worden in beginsel vastgelegd in het Provinciaal Verkeer en Vervoersplan (PVVP).
Wetterskip is waterbeheerder voor al het stedelijk water (binnen de bebouwde kom). Gemeente voert wel dagelijks / jaarlijks onderhoud uit (hekkelen) aan hoofd- en secundaire watergangen voor het Wetterskip en krijgt de kostprijs hiervan vergoed. Baggeren van hoofd- en secundaire watergangen onder OSW is voor het Wetterskip. Voor vijvers binnen de bebouwde kommen ontvangt de gemeente jaarlijks een vast bedrag om jaarlijks te hekkelen / maaien (indien noodzakelijk) en om periodiek te baggeren.
Het baggeren in kader van Overdracht Stedelijk Water is grotendeels in 2024 uitgevoerd. Het resterende deel wordt in 2025 uitgevoerd.
Voor het hekkelen van waterwegen (betreft voornamelijk bermsloten) wordt getracht zo veel mogelijk contracten af te sluiten met eigenaren van aanliggende percelen waarbij de eigenaren tegen een vergoeding het hekkelen voor de gemeente uitvoeren en het hekkelmateriaal op hun terrein ontvangen. De resterende hekkelwerkzaamheden worden door een aannemer uitgevoerd. Bij hekkelwerkzaamheden wordt het overgrote deel van het vrijkomende hekkelmateriaal afgevoerd naar een composteerinrichting. In verband met de bereikbaarheid wordt nog een klein deel van het hekkelmateriaal verklepeld en vervolgens in de berm achtergelaten. Voor het verkrijgen van de gewenste bermvegetatie geniet afvoer van hekkelmateriaal echter de voorkeur (verschralingsbeleid). Een aantal bermsloten is voorzien van walbeschoeiing. Reden is doorgaans ruimtegebrek of afslag van het talud als gevolg van stromend water en bodemopbouw. Indien technisch mogelijk verdient uit kostenoverwegingen een natuurlijk talud de voorkeur.
Beeldkwaliteit
In 2024 is er periodiek (in totaal 2 x) een beeldkwaliteit schouw uitgevoerd volgens de CROW-publicatie 223. Deze beeldkwaliteitsschouw heeft betrekking op groen en wegen. Bij deze schouwrondes worden er op willekeurig gekozen plaatsen geïnspecteerd waarbij wordt gekeken naar wat de beeldkwaliteit is. De vastgestelde kwaliteit is niveau B.
Hieronder de uitkomsten van de Beeldkwaliteit schouw:
De gemiddelde score beeldkwaliteitsschouw; 6,9
Het gemiddelde kwaliteitsniveau van de beeldkwaliteitsschouw is B
De belangrijkste plussen;
| Graffiti | 8,9 |
| Zwerfvuil algemeen beeld | 8,4 |
| Afval rond prullenbakken | 8,5 |
| Openbare verlichting Heel | 8 |
| Hekwerk Heel | 8 |
De belangrijkste minnen;
| Elementen vlakheid trottoir | 5,9 |
| Trottoir Onkruid op verharding | 5,5 |
| Elementen Onkruid op verharding (geen trottoir) | 5,9 |
| Openbare verlichting Schoon | 5,8 |
| Hekwerk Schoon | 5,5 |
Het uitgangspunt van het beheren van de kapitaalgoederen is een cyclische aanpak mede gebaseerd op het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV)
In de tabel hieronder een weergave van de stand van zaken aangaande achterstallig onderhoud.
| Onderdeel | Achterstallig onderhoud | Hoogte achterstallig onderhoud | Naam ingestelde reserve of voorziening | Hoogte van de reserve of voorziening |
| Wegen | Nee | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
| Kunstwerken | Nee | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
| Openbare verlichting | Nee | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
| Gebouwen | Nee | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
| Waterwegen | Nee | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
| Riolering | Nee | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |